کد مطلب:28766 شنبه 1 فروردين 1394 آمار بازدید:17

گنجینه پرسمان » اديان و مکاتب

با توجه به سخن علي(ع): ( كلمه حق يراد بها الباطل )، با چه معيارهايي مي توان به بطلان چيزي پي برد؟

بي گمال پس از آنكه حيله گيري و تزوير عمر و عاص و ابوموسي اشعري در مسئله حكميت روشن گشت، خوارج بر سر علي(ع) ريختند كه اي علي حكم تنها از آن خداست اين دو حكم. ولي آنچه كه روشن است اين است كه آنان مي خواستند حكومت اميرالمؤمنين را به جهت تن دادن به حكميت از رسميت بياندازند به اين بهانه كه حاكم بايد از همه جهات مورد تصديق خداوندي باشد. اما علي(ع) در پاسخ آنان با طريقه الزام منطقي و امتناعي فرمود: مقصود شما خوارج عمل به معناي حقيقي اين آيه نيست بلكه منظورتان اين است كه چون من با قبول حكميت از فرمان الهي منحرف شده ام پس شايسته رياست نيستم و حال آنكه براي جامعه رياستي لازم است، {V(خطبه 40)V}. اما آنچه كه مي توان در تحليل اين پديده گفت، نكات ذيل است، كه اشاره مي كنيم: 1- ترديدي نيست در اينكه حق ستيزي گاهي به شكل جاهلانه انجام مي گيرد و گاهي به نوع تزويرگرانه. پديده فوق را كه در عصر علي(ع) رخ داد، مي توان از نوع حق ستيزي جاهلانه برشمرد. به لحاظ اينكه مردم واقعاً مي دانستند كه علي(ع) كسي نيست كه از اسلام منحرف شود، ولي با توجه بر حماقت و جهالتي كه بر آنها مستولي شده بود خواستند از اين كلمه حق باطلي را اراده بكنند. 2- اما با چه معيارهايي مي توان ظهور اين گونه پديده ها را شناخت و آنها را بازشناسي كرد؟ در پاسخ بايد بگوييم كه اولاً: هر پديده اي كه در مقابل عقل و شرع قرار بگيرد باطل خواهد بود. گرچه آن باطل در ظاهر حق نما باشد. توضيح اينكه خداوند براي انسان دو حجت جعل كرده يكي عقل و ديگري شرع. و محال است كه اين دو حجت با هم تنافي و تعارضي داشته باشند. بنابراين بايستي افعال انساني به تأييد اين دو قوه برسند تا حجيت پيدا بكنند. پس يكي از معيارهاي بازشناسي بطلان اين گونه حوادث را مي توان در مقابل قرار گرفتن آنها در مقابل عقل و شرع هر دو دانست. ثانياً: چنانكه در كتب علوم اسلامي آمده، براي حسن فعل دو شرط اساسي را لازم دانسته اند. يكي نيت پاكِ كننده كار و ديگري خوب بودن ذات كار با قطع از فاعل. بر اساس اين مطلب مي توان گفت هر پديده اي كه فاقد يكي از شرطين باشد از اتصاف به حسن باز خواهد ماند. لذا اگر انگيزه انجام دهندگان كاري آلوده گشت، مي توان با اين نشانه آن را باطل دانست. يعني اگر تشخيص داده شد كه انگيزه اصلي صحنه پردازان و دست اندركاران عواملي جز استكبار، تعصب، جاه طلبي و دنيا پرستي و مانند آن چيز ديگري نمي باشد، راه تشخيص بطلان هموار مي شود و حداقل آن است كه اعتمادپذير مي شود. گرچه كلماتشان در قالب الفاظ حق، صورت گرفته شده باشد. ثالثاً: معيار سنجش ديگري را كه مي شود بدان اشاره كرد اين است كه اصل بقاء اسلام و حاكميت آن مي تواند معيار بطلان حق نما شناخته شود. توضيح اينكه آنچه كه مطابق با مصالح اسلام و امت اسلامي انجام بگيرد درست و حق است. بر خلاف عكس يعني اگر پديده اي به نوبه خود خلاف مصالح اسلامي شناخته شود باطل خواهد بود. گرچه ظاهري حق به خود بگيرد. چنان كه در تاريخ مي خوانيم، قيام زيد بن علي هيچ موقع نتوانست رضايت پدر بزرگوار را به خود جلب بكند و حال آن كه خود في نفسه براي خاطر خدا انجام مي گرفت، {V(جعفري، محمدتقي، تفسير نهج البلاغه، ج 9، ص 216)V}